Zastrzeżenie numeru PESEL – czy warto?

„Ostateczne wezwanie do zapłaty” – to zobaczyła Ania, kiedy otworzyła list z banku, który przed chwilą odebrała od listonosza. Zauważyła, że na liście wcale nie widnieje logo banku, w którym ma swoje konto. List potraktowała jako pomyłkę i wyrzuciła go.

Minęło kilka miesięcy. Jakież było zdziwienie Ani, kiedy usłyszała „transakcja została odrzucona” od ekspedientki w sklepie. Uruchomiła aplikację banku w telefonie i nagle zrobiło jej się potwornie zimno, a potem okropnie gorąco. 0,00 PLN – tyle było pieniędzy na koncie, a pierwsza pozycja z góry... KOMORNIK.

Nie minęło 5 minut, kiedy już stała w kolejce w banku.

- Pani Aniu, przecież widzę, że wzięła pani kredyt online – powiedziała konsultantka w banku.

PESEL – co to i dlaczego takie ważne?

Numer PESEL, czyli Powszechny Elektroniczny System Ewidencji Ludności, niczym DNA jest jeden, jedyny i niepowtarzalny dla każdego człowieka. Ten unikalny identyfikator składa się z 11 cyfr, które kodują datę urodzenia, numer seryjny, płeć oraz cyfrę kontrolną. Jest to niezbędny element identyfikacyjny, używany w kontaktach z administracją publiczną, służbą zdrowia oraz w innych sytuacjach wymagających potwierdzenia tożsamości. Jego wyjątkowość sprawia, że to właśnie PESEL wspiera weryfikację tożsamości osoby.

W dobie cyfryzacji, gdzie dane osobowe stały się jednym z najcenniejszych zasobów, ochrona prywatności nabiera nowego, jeszcze silniejszego znaczenia. Wraz z postępem technologicznym numer PESEL stał się kluczowym elementem w systemach informatycznych państwa.

Zmiany w prawie i rejestr zastrzeżeń

Od listopada 2023 r. funkcjonuje rządowy rejestr zastrzeżeń numerów PESEL (RZNP), który jest prowadzony przez Ministerstwo Cyfryzacji. RZNP to nic innego jak lista numerów PESEL, które zostały zgłoszone przez swoich właścicieli jako zastrzeżone. Ustawa z dnia 7 lipca 2023 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczania niektórych skutków kradzieży tożsamości (zwana dalej „Ustawą”) wprowadziła zmiany mające na celu ograniczenie skutków kradzieży tożsamości, w tym wyłudzeń finansowych i tzw. SIM swappingu.

Dlaczego warto zastrzec numer PESEL i na czym to polega?

Instytucje finansowe, takie jak banki, firmy pożyczkowe, SKOK, a nawet dostawcy usług telekomunikacyjnych i notariusze, zgodnie z ustawą mają obowiązek zweryfikować numer PESEL swojego klienta przed dokonaniem określonych Ustawą transakcji.

Dotyczy to w szczególności sytuacji:

• utworzenia nowego rachunku bankowego, wzięcia kredytu, pożyczki lub leasingu, zakupu na raty, otrzymania kopii karty SIM – wtedy instytucja finansowa jest każdorazowo zobowiązana do zweryfikowania klienta, czy jego numer PESEL został zastrzeżony, a jeśli tak, to do niezrealizowania transakcji;
• dokonania czynności notarialnych, których przedmiotem jest nabycie, zbycie lub obciążenie nieruchomości lub udziału w nieruchomości, prawa użytkowania wieczystego, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu lub udziału w nich, sporządzenie pełnomocnictwa do nabycia, zbycia lub obciążenia nieruchomości lub udziału w nieruchomości, prawa użytkowania wieczystego, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu lub udziału w nich – jeżeli stroną lub mocodawcą jest osoba fizyczna, której numer PESEL jest zastrzeżony, wtedy notariusz jest obowiązany do zweryfikowania danej osoby, a w razie zastrzeżenia numeru PESEL – odmówienia dokonania czynności notarialnej. Notariusz ma możliwość również zweryfikować numer PESEL danej osoby przed udzieleniem innych czynności notarialnych oraz odmowy ich udzielenia w przypadku znajdowania się danego numeru PESEL w RZNP;
• wypłaty gotówki z rachunku bankowego na kwotę przewyższającą trzykrotność minimalnego wynagrodzenia za pracę, wówczas instytucja finansowa jest zobowiązana do zweryfikowanie konsumenta, czy jego numer PESEL został zastrzeżony w chwili, gdy wypłata gotówki, która pojedynczo albo jako kolejna powoduje, że suma wypłat gotówkowych dokonanych w danym dniu we wszystkich placówkach danego podmiotu przekracza trzykrotność minimalnego wynagrodzenia za pracę. W przypadku zastrzeżenia numeru PESEL bank wstrzymuje wypłatę gotówkową na 12 godzin od momentu złożenia przez posiadacza rachunku bankowego dyspozycji wypłaty gotówkowej, pomimo cofnięcia w tym czasie zastrzeżenia numeru PESEL w rejestrze zastrzeżeń numerów PESEL