Przeciwdziałanie skutkom pandemii SARS-COV-2 - rozwiązania dla pracodawców

Pandemia koronawirusa oraz związane z nią restrykcje wstrząsnęły polską gospodarką. Wielu przedsiębiorców znalazło się w trudnej sytuacji finansowej. Ustawodawca wprowadził specjalne rozwiązania wspierające finansowo firmy oraz chroniące zatrudnienie w przedsiębiorstwach. Przepisy zapewniające pracodawcom ochronę zostały wprowadzone ustawą z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (dalej: Specustawa). Instytucje wprowadzone tym aktem prawnym są różnorodne, to m.in. kwestie organizacyjne oraz wsparcie finansowe dla pracodawców.

Zmiany organizacji procesu pracy

Praca zdalna

Kryzys wywołany przez pandemię wymusił radykalne zmiany w organizacji pracy w wielu przedsiębiorstwach. Część zadań dotychczas wykonywanych w biurach realizowana jest obecnie zdalnie. Dotychczas jedyną formą świadczenia pracy na odległość była przewidziana w Kodeksie pracy telepraca. Jednak jej wprowadzenie wymagało konsultacji ze związkami zawodowymi działającymi u pracodawcy oraz dochowania wielu formalności, których wypełnienie w krótkim czasie jest znacznie utrudnione.

Ustawodawca wprowadził w Specustawie instytucję pracy zdalnej, co umożliwiło pracownikom pracę z domu, bez konieczności formalnego wprowadzania telepracy. Zgodnie z treścią art. 3 Specustawy pracodawca może, w celu przeciwdziałania COVID-19, polecić pracownikowi wykonywanie, przez czas oznaczony, pracy określonej w umowie o pracę, poza miejscem jej stałego wykonywania, zwanej pracą zdalną. Polecenie pracodawcy może wiązać od chwili jego wydania lub od daty w nim wskazanej. Co istotne, nie ma obowiązku wydania polecenia pracy zdalnej w formie szczególnej. Może ono zostać wydane ustnie, w formie pisemnej lub dokumentowej (np. za pośrednictwem e-maila lub SMS-a). Dla celów dowodowych zaleca się jednak wydanie polecenia w formie, która pozwala na utrwalenie jego treści na nośniku materialnym.

Dodatkowy zasiłek opiekuńczy

Wprowadzenie stanu epidemii skutkowało m.in. zamknięciem placówek oświatowych oraz opiekuńczych, czyli szkół, przedszkoli, żłobków i klubów dziecięcych. W związku z tym wśród zatrudnionych wystąpiła konieczność zapewnienia opieki dzieciom w czasie, w którym dotychczas przebywały w placówce. Przepisy Specustawy wprowadziły nowe świadczenie z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych – dodatkowy zasiłek opiekuńczy. Świadczenie przysługuje rodzicom dzieci do lat ośmiu oraz rodzicom dzieci legitymujących się orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności lub orzeczeniem o niepełnosprawności lub o potrzebie kształcenia specjalnego do lat 18. Zasiłek przysługuje w przypadku zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola, szkoły lub innej placówki, do których uczęszcza dziecko, albo w przypadku niemożności sprawowania opieki przez nianię lub dziennego opiekuna z powodu COVID-19. Celem świadczenia jest rekompensata za utracone wynagrodzenie z powodu konieczności sprawowania opieki nad dzieckiem z w związku z zamknięciem szkół, przedszkoli lub innych placówek opiekuńczo-wychowawczych.

Początkowo okres zasiłkowy wynosił 14 dni, nie dłużej jednak niż czas zamknięcia szkół oraz innych wskazanych placówek. Wraz z przedłużaniem okresów obowiązywania obostrzeń związanych ze stanem epidemii również okres pobierania dodatkowego zasiłku opiekuńczego został przedłużony do 14 czerwca 2020 r. (zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 14 maja 2020 r. w sprawie określenia dłuższego okresu pobierania dodatkowego zasiłku opiekuńczego w celu przeciwdziałania COVID-19). W związku z trwającymi pracami legislacyjnymi nad nowelizacją Specustawy, planowane jest przedłużenie okresu pobierania dodatkowego zasiłku opiekuńczego do dnia 28 czerwca 2020 r.

Świadczenie wypłacane jest w całości przez ZUS, od pierwszego dnia sprawowania opieki. Takie rozwiązanie zdejmuje z pracodawcy ciężar finansowy związany z wypłatą wynagrodzenia pracownikowi sprawującemu opiekę nad dzieckiem. Wymiar zasiłku wynosi 80% wynagrodzenia pobieranego przez pracownika. Świadczenie przyznawane jest na podstawie oświadczenia składanego przez pracownika płatnikowi składek (pracodawcy). W oświadczeniu należy wskazać okres pobierania zasiłku. Pracownik może wskazać pełne okresy z uwzględnieniem dni wolnych od pracy lub wskazać jedynie dni, które są dla niego dniami roboczymi.

Omawiane świadczenie mogą pobierać również osoby zatrudnione na podstawie umów cywilnoprawnych oraz prowadzące własną działalność. Warunkiem przyznania świadczenia jest uiszczanie przez te podmioty składek na ubezpieczenie zdrowotne. Oświadczenie stanowiące podstawę przyznania świadczenia składane jest płatnikowi składek, a w przypadku zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych płatnikiem jest zleceniodawca. Osoby samozatrudnione składają oświadczenie bezpośrednio do ZUS-u.