Czas pracy przedstawiciela handlowego

Zatrudniając przedstawicieli handlowych, pracodawca bardzo często nie wyznacza im miejsca pracy w siedzibie firmy. Specyfika pracy przedstawiciela polega na ciągłym przemieszczaniu się z miejsca na miejsce. W tym celu pracodawca wyposaża go w samochód – jest to jego główne i podstawowe narzędzie pracy. Przedstawiciel handlowy, co do zasady, przemieszcza się służbowym autem po wyznaczonym obszarze działania i realizując swoje obowiązki, stale przebywa poza siedzibą pracodawcy. Z tego powodu pojawia się problem rozliczenia jego czasu pracy w sytuacji, gdy w związku z wykonywanymi obowiązkami przekroczone zostaną obowiązujące go normy czasu pracy.

Ogólną zasadą jest, że czas podróży służbowej pracownika, który wykracza poza obowiązujące go godziny pracy, nie jest zaliczany do czasu pracy. Zgodnie z art. 775 Kodeksu pracy, podróżą służbową jest wykonywanie zadania służbowego na polecenie pracodawcy poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy, lub poza stałym miejscem pracy. Zagadnienie kwalifikowania jako podróży służbowej pracy polegającej na stałym przemieszczaniu się przez pracownika mobilnego na określonym obszarze jest kontrowersyjne i niejednolicie było postrzegane w orzecznictwie Sądu Najwyższego. Wyłaniające się na tym tle wątpliwości i rozbieżności zostały rozstrzygnięte w uchwale składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z 19 listopada 2008 r. (sygn. akt: II PZP 11/08). Przywołując ją, należy zauważyć, że w ocenie Sądu pojęcie „zadania służbowego” odnosi się tylko do zadania rozumianego jako zdarzenie incydentalne w stosunku do pracy umówionej i wykonywanej zwykle w ramach stosunku pracy. Ponadto w podróży służbowej nie można przebywać nieustannie w trakcie zatrudnienia. Pracownicy mobilni należą do grupy osób pracujących w warunkach stałego przemieszczania się, a podróż nie stanowi u nich zjawiska wyjątkowego, lecz jest normalnym wykonywaniem obowiązków pracowniczych. Dodatkowo Sąd Najwyższy stwierdził także (w wyroku z 5 maja 2009 r., sygn. akt: I PK 279/2007), że nie jest podróżą służbową wykonywanie pracy w różnych miejscowościach, gdy przedmiotem zobowiązania pracownika jest stałe wykonywanie zadań roboczych w tych miejscowościach. Dodatkowo Sąd Najwyższy zauważył, że pracownicy mobilni nie wykonują incydentalnie zadania związanego z oddelegowaniem poza miejsce pracy, lecz ich charakter pracy wymusza nieustanne przebywanie w trasie – nie ma zatem do nich zastosowania zapis art. 775 § 1 Kodeksu pracy, stanowiący definicję podróży służbowej.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego istotny dla omawianego problemu jest także wyrok z 27 stycznia 2009 r. (sygn. akt: II PK 140/08), wskazujący, że w odniesieniu do przedstawicieli handlowych, których praca polega na samodzielnym organizowaniu czasu pracy, tak aby odwiedzić jak największą liczbę placówek handlowych, stosuje się koncepcję tzw. nietypowej podróży służbowej. W przeciwieństwie do podróży typowej polega ona w decydującej mierze na permanentnym przemieszczaniu się z jednego miejsca w drugie w ramach wykonywania zajęć stanowiących obowiązek pracowniczy. Jest tym samym integralnym elementem sposobu wykonywania pracy w ramach poniekąd „ruchomego” miejsca pracy (stanowiska roboczego) i jest konsekwentnie w całości kwalifikowana jako czas pracy.